Johann Baptist Joseph Maximilian Reger (
Brand, 19 de març de 1873 -
Leipzig, 11 de maig de 1916) va ser un compositor, organista, pianista i professor alemany. Els antecedents familiars de Reger ajuden a entendre la barreja d'influències que van distingir el seu caràcter personal i el seu estil musical. El seu pare tocava l'orgue, el baix, el clarinet i l'oboè i va ser, també. l'autor d'un llibre de text d'harmonia molt ben considerat al seu temps. La seva mare, per la seva part, provenia d'una família humil agrícola i profundament religiosa. El 1874 la seva família es va traslladar a Weiden. Allà va rebre classes de piano d'Adalbert Lindner, posant l'accent en els models polifònics de
Beethoven i
Brahms. Si bé Reger no va mostrar especial interès per l'òpera, el seu contacte amb
Wagner va ser significatiu tot i que la influència en el seu estil fou poc destacable. Entre els anys 1886 i 1889, va actuar sovint com a organista adjunt de Lindner. El seu repertori incloïa obres de
Mendelssohn,
Schumann i
Liszt, així com algunes peces de
Bach, si bé el seu coneixement era limitat. A partir d'aleshores va començar a estudiar amb
Hugo Riemann que el va introduir en l'obra de Brahms i especialment en les partitures de Bach. El seu mestre va publicar algunes de les obres de Reger i a més a més el va promocionar al Conservatori de Wiesbaden, on va assolir la condició de professor de teoria. Reger va dedicar el seu temps a Wiesbaden a conrear els contactes musicals;
Richard Strauss, a qui va conèixer el 1896,
Eugen d'Albert i
Busoni. Allà també va definir amb més precisió el seu estil musical centrant-se, definitivament, en la cerca de la '
bellesa arquitectònica' a través de la música de Brahms i Bach.
La seva estada a Wiesbaden va anar acompanyada per una creixent afició a l'alcohol fins el punt que alguns estudis suggereixen que va compondre, sovint i amb major creativitat, sota els efectes de la beguda. El 1898, fruit d'algunes crisis de salut, va decidir tornar a Weiden per a recuperar-se. Aquest viatge a Weiden va consolidar un fet important, el seu definitiu retorn a l'orgue com a instrument. Allà també va aprofundir en l'estudi de la música coral protestant. El 1901 va viatjar a Munich on es va dedicar a la docència ja que les seves composicions no van gaudir de l'èxit esperat. La pública antipatia de Reger vers a qui considerava els '
Aktiengesellschaft für angewandte Impotenz' va accentuar encara més el rebuig pel seu ofici. El 1902 es va casar amb
Elsa von Bercken en una cerimònia luterana tot i que la seva família materna era catòlica practicant. A partir d'aleshores, va començar a ser més ben rebut i va poder participar en públic en activitats concertants. De fet, la seva reputació va créixer el dia que va publicar el seu
Quintet en Do menor (1902). El següent any va publicar el seu tractat teòric més important,
Beiträge zur Modulationslehre (Leipzig, 1903). El 1904 va ser, probablement, el seu millor any i el més productiu i possiblement el més viatger ja que va rebre sol·licituds de nombrosos països europeus. Aquell mateix any, va assolir el càrrec de professor de teoria, orgue i composició a l'
Akademie der Tonkunst de Munich. El 1907 va ser triat director musical de la
Universitat de Leipzig, ciutat on va viure els darrers anys de la seva vida. Allà va tenir nombrosos alumnes i si bé era considerat un compositor conservador, va rebre l'admiració pública. La seva maduresa va quedar demostrada per un progressiu augment en la composició d'obres orquestrals. Precisament, allà va estrenar, el 1910, el monumental
Concert de Piano que va dedicar a la seva amiga pianista
Frieda Kwast-Hodapp. La convulsa Europa de la
Primera Guerra Mundial va afectar el seu treball i en una visita a Leipzig va morir d'un atac de cor el maig de 1916.
OBRA;
Vocal secular:14
5 Duets, S, A, pf, 1894, R xxx
111a
3 Duets, S, A, pf, 1909, R xxx
124
An die Hoffnung (F. Hölderlin), A/Mez, orch/pf, 1912, R xxxv
136
Hymnus der Liebe (L. Jacobowski), Bar/A, orch, 1914, R xxxv
Lieder:
6 Lieder, op.4, Mez/Bar, pf, 1890–91, R xxxi;
5 Lieder, op.8, S/T, pf, 1892, R xxxi;
5 Lieder ‘Der Manen Franz Schüberts’, op.12, 1v, pf, 1893, R xxxi;
Ich stehe hoch über'm See, op.14b (von Lieven), B, pf, R xxxi;
10 Lieder, op.15, Mez/Bar, pf, 1894, R xxxi;
4 Lieder, op.23, 1v, pf, 1898, R xxxi;
6 Gedichte von Anna Ritter, op.31, Mez/Bar, pf, 1898, R xxxi;
6 Lieder, op.35, Mez/Bar, pf, 1899, R xxxi;
5 Gesänge, op.37, Mez/Bar, pf, 1899, R xxxi;
8 Lieder, op.43, 1v, pf, 1900, R xxxi;
7 Lieder, op.48, Mez/Bar, pf, 1900, R xxxi;
12 Lieder ‘An Hugo Wolf’ op.51, 1v, pf, 1900, R xxxi;
15 Lieder, op.55, 1v, pf, 1900–01, R xxxi;
16 Gesänge, op.62, 1v, pf, 1901, R xxxii;
12 Lieder, op.66, Mez/Bar, pf, 1902, R xxxii;
6 Gesänge, op.68, Mez/Bar, pf, 1902, R xxxii;
17 Gesänge, op.70, S/T, pf, 1902–3, R xxxii;
18 Gesänge, op.75, 1v, pf, 1903, R xxxii;
Schlichte Weisen, op.76, 60 Lieder, 1v, pf, 1903–12, R xxxiii;
8 Kompositionen, op.79c, 1v, pf, 1901–3, R xxxiv;
4 Gesänge, op.88, Mez/Bar, pf, 1905, R xxxiv;
4 Lieder, op.97, 1v, pf, 1906, R xxxiv;
5 Gesänge, op.98, 1v, pf, 1906, R xxxiv;
6 Lieder, op.104, 1v, pf, 1907, R xxxiv;
5 neue Kinderlieder, op.142, S/T, pf, 1915, R xxxiv;
Other lieder without op. no., 1893–1912, R xxxiv
Orchestrations of lieder opp.31/4, 31/5, 37/3, 43/5, 62/11, 75/11, 76/16, 76/22, 76/35, 76/52, 97/1, 98/1, R xxxv
Vocal religiosa:19
2 geistliche Gesänge, Mez/Bar, org, 1898, R xxxiv
3 geistliche Lieder, Mez/Bar, org, 1900, 1903, R xxxiv
Trauungslied ‘Befiehl dem Herrn deine Wege’, S, A, org, R xxx
105
2 geistliche Lieder, Mez/Bar, org/harmonium/pf, 1907, R xxxiv
137
12 geistliche Lieder, 1v, pf/harmonium/org, 1914, R xxxiv
Instrumental:Orch.:
op.
—
Castra vetera (incid music, J. Baltz), 1889–90, R xxxvi
—
Heroide, d, sym. movt, 1889, R xxxvii
—
Symphonic movement, d, 1890, R xxxvii
—
Lyrisches Andante (Liebestraum), str, 1898
—
Scherzino, hn, str, 1899, R viii
26/1
Elegie, e [arr. pf work], xxxvii
50
2 Romanzen, G, D, vn, orch, 1900, R vii
86
Variations and Fugue on Theme of Beethoven [arr. 2 pf work], 1915, R vi
90
Sinfonietta, A, 1904–5, R i
93
Suite im alten Stil, F [arr. vn, pf work], 1916, R vi
95
Serenade, G, 1905–6, R ii
100
Variations and Fugue on a Theme of J.A. Hiller, E, 1907, R iii
101
Violin Concerto, A, 1907–8, R vii
103(a)
Aria, A, vn, small orch [arr. vn, pf work], R vii
108
Symphonischer Prolog zu einer Tragödie, a, 1908, R iii
114
Piano Concerto, f, 1910, R viii
120
Eine Lustspielouvertüre, 1911, R iv
123
Konzert im alten Stil, F, 1912, R iv
125
Eine romantische Suite (after J.F. Eichendorff), 1912, R iv
128
4 Tondichtungen nach Arnold Böcklin, 1913, R v
130
Eine Ballettsuite, D, 1913, R v
132
Variations and Fugue on a Theme of Mozart, 1914, R v; arr. 2 pf, 1914, R xiv
140
Eine vaterländische Ouvertüre, F, 1914, R vi
147
Andante for Rondo, vn, small orch, inc., R xxxvii
choral
6
3 Choruses, SATB, pf, 1892, R xxx
—
Tantum ergo sacramentum, 5vv, 1895, R xxvii
—
Gloriabuntur in te omnes, 4vv, ?1898, R xxvii
21
Hymne an den Gesang (L. Steiner), male chorus, orch/pf, 1898, R xxix
38
7 Male Choruses, 1899, R xxvii
39
3 Choruses, SAATBB, 1899, R xxvii
—
Maria Himmelsfreud! (J.P. Heuberger), 1899 or 1900, R xxvii
61
Simple liturgical pieces: 61a, 8 settings of Tantum ergo; 61b, 4 settings of Tantum ergo, SA/TB, org; 61c, 4 settings of Tantum ergo, 4vv, org; 61d, 8 Marienlieder; 61e, 4 Marienlieder, SA/TB, org; 61f, 4 Marienlieder, 4vv, org; 61g, 6 Trauergesänge; 1901, R xxx
—
Palmsonntagmorgen (E. Geibel), 5vv, 1902, R xxvii
71
Gesang der Verklärten (K. Busse), SSATB, orch, 1903, R xxix
—
Auferstanden, auferstanden (cant.), A, chorus, org, 1903–5, arr. J. Haas, R xxx
—
4 cantatas: Vom Himmel hoch, da komm ich her; O wie selig seid ihr doch, ihr Frommen; O Haupt voll Blut und Wunden; Meinen Jesum lass ich nicht; 1903–5, R xxx
79
79f, 14 arrs., 79g, 3 arrs., female/boys' chorus; 1900, R xxvii
83
10 Gesänge, male vv, 1904, 1909, R xxvii
106
Psalm c, chorus, orch, org, 1908–9, R xxix
—
Weihegesang (O. Liebmann), A, chorus, wind orch, 1908, R xxviii
—
Vater unser, 12vv, 1909, completed K. Hasse, R xxvii
110
Geistliche Gesänge, 5vv: Mein Odem ist schwach; Ach, Herr, strafe mich nicht; O Tod, wie bitter bist du; 1912, R xxvii
111b
3 Gesänge, female 4vv, 1909, R xxvii; arr. female 3vv as op.111c
112
Die Nonnen (M. Boelitz), chorus, orch, 1909, R xxix
—
Lasset uns den Herren preisen (Easter motet, J. Rist), 5vv, ?1911, R xxvii
119
Die Weihe der Nacht (C.F. Hebbel), A, male vv, orch, 1911, R xxviii
126
Römischer Triumphgesang (H. Lingg), male vv, orch, 1912, R xxix
—
Abschiedslied (M. von Seydewitz), 4vv, 1914, R xxvii
138
8 geistliche Gesänge, 4–8vv, 1914, R xxvii
—
Requiem: 1st movt, Totenfeier (trans. H. von Hase), 4 solo vv, 4vv, orch, 1914, R xxviii; 2nd movt, Dies irae, vv, orch, 1914, inc., R xxxvi
144
2 Gesänge: Der Einsiedler (Eichendorff), Bar, 5vv, orch; Requiem (Hebbel), A/Bar, chorus, orch; 1915, R xxviii
—
20 Responsorien (1966)
Chbr.:
—
Scherzo, g, fl, str qt, R xxxviii
—
String Quartet, d, with db in finale, 1888–9, R xxv
1
Sonata, d, vn, pf, 1890, R xix
2
Trio, b, vn, va, pf, 1891, R xxii
3
Sonata, D, vn, pf, 1891, R xix
5
Sonata, f, vc, pf, 1892, R xxi
—
Vn parts for 6 Sonatinas op.36 by Clementi, before 1895
—
Piano Quintet, c, 1897–8, R xxiii
28
Sonata, g, vc, pf, 1898, R xxi
41
Sonata, A, vn, pf, 1899, R xix
42
4 Sonatas, d, A, b, g, vn, 1900, R xxiv
49
2 Sonatas, A , f , cl, pf, 1900, R xxi
54
2 String Quartets, g, A, 1900, R xxv
—
Caprice, a, vc, pf, 1901, R xxi
64
Piano Quintet, c, 1901–2, R xxiii
—
Albumblatt, E , Tarantella, g, cl/vn, pf, ?1902, R xxi
—
Allegretto grazioso, A, fl, pf, ?1902, R xxi
—
Prelude and Fugue, a, vn, 1902, R xxiv
—
Romanze, G, Petite caprice, g, vn, pf, 1902, R xx
72
Sonata, C, vn, pf, 1903, R xix
74
String Quartet, d, 1903–4, R xxv
77
2 Trios: 77a, Serenade, D, fl, vn, va, R xxvi; 77b, String Trio, a, R xxiv; 1904
78
Sonata, F, vc, pf, 1904, R xxi
79
79d, Wiegenlied, Capriccio, Burla, vn, pf, 1902–4, R xix; 79e, Caprice, Kleine Romanze, vc, pf, 1904, R xxi
84
Sonata, f , vn, pf, 1905, R xix
87
Albumblatt, Romanze, vn, pf, ?1905, R xix
91
7 Sonatas, a, D, B , b, e, G, a, vn, 1905, R xxiv
93
Suite im alten Stil, F, vn, pf, 1906, R xx; orchd 1916, R vi; Largo arr. vn, org, R xxxviii
102
Trio, e, vn, vc, pf, 1907–8, R xxii
103
103a, Suite (6 Vortragsstücke), a, vn, pf, 1908, R xx, 3rd movt orchd; 103b, 2 Little Sonatas, d, A, vn, pf, 1909, R xx; 103c, 12 kleine Stücke nach eigenen Liedern [op.76], vn, pf, 1916, R xx
107
Sonata, B , cl/va, pf, 1908–9, R xxi
109
String Quartet, E , 1909, R xxv
113
Piano Quartet, d, 1910, R xxii
116
Sonata, a, vc, pf, 1910, R xxi
117
Preludes and Fugues, b, g, e, g (Chaconne), G, d, a, e, vn, 1909–12, R xxiv
118
Sextet, F, 2 vn, 2 va, 2 vc, 1910, R xxvi
121
String Quartet, f , 1911, R xxv
122
Sonata, e, vn, pf, 1911, R xx
131
131a, Preludes and Fugues, a, d, G, g, D, e, vn, 1914, R xxiv; 131b, 3 Duos (Canons und Fugen) im alten Stil, 2 vn, 1914, R xxiv; 131c, 3 Suites, G, d, a, vc, 1915, R xxiv; 131d, 3 Suites, g, D, e, va, 1915, R xxiv
—
Allegro, A, 2 vn, ?1914, R xxiv
133
Piano Quartet, a, 1914, R xxii
139
Sonata, c, vn, pf, 1915, R xx
141
141a, Serenade, fl/vn, vn, va, 1915, R xxvi; 141b, String Trio, d, 1915, R xxiv
146
Clarinet Quintet, A, 1915, R xxvi
—
Prelude, e, vn, ?1915, R xxiv
Piano:
9
12 Walzer-Capricen, duet, 1892, R xiii
10
20 deutsche Tänze, duet, 1893, R xiii
11
7 Walzer, 1893, R ix
13
Lose Blätter, 1894, R ix
17
Aus der Jugendzeit, 1895, R ix
—
111 Canons durch alle Dur- und Molltonarten, 1895, R xii
—
Etude brillante, c, 1896
18
Improvisationen, 1896, R ix
20
5 Humoresken, 1896, R ix
22
6 Walzer, duet, 1898, R xiii
—
An der schönen blauen Donau, improvisation, 1898
—
Grüsse an die Jugend, 1898, R xii
24
6 morceaux, 1898, R ix
25
Aquarellen, 5 kleine Tonbilder, 1897–8, R ix
—
3 Albumblätter, 1898–9, R xii
26
7 Fantasie-Stücke, 1898, R ix
32
7 Charakterstücke, 1899, R ix
34
5 pièces pittoresques, duet, 1899, R xiii
36
Bunte Blätter, 1899, R ix
—
Blätter und Blüten, 12 pieces, 1900–02, R xii
44
10 kleine Vortragsstücke, 1900, R ix
45
6 Intermezzi, 1900, R x
53
Silhouetten, 7 pieces, 1900, R x
58
6 Burlesken, duet, 1901, R xiii
—
4 Piano Pieces 1901–6, R xii
79a
10 Piano Pieces, 1901–3, R x
—
4 Spezialstudien, left hand, ?1901, R xii
—
In der Nacht, 1902, R xii
81
Variations and Fugue on a Theme of J.S. Bach, 1904, R x
82
Aus meinem Tagebuch, 35 little pieces, 1904–12, R x
86
Variations and Fugue on a Theme of Beethoven, 2 pf, 1904, R xiv; orchd 1915, R vi
—
Perpetuum mobile, c , 1905, R xii
89
4 Sonatinas, e, D, F, a, 1905, 1908, R xi
—
Scherzo, f , Caprice, f , 1906, R xii
94
6 Pieces, duet, 1906, R xiii
96
Introduction, Passacaglia and Fugue, b, 2 pf, 1906, R xiv
99
6 Preludes and Fugues, e, D, a, b, G, d, 1906–7, R xi
—
Ewig dein!, salon piece, 1907, R xii
115
Episoden, 8 pieces, 1910, R xi
—
Marsch der Stiftsdamen, 1914, R xii
132a
Variations and Fugue on a Theme of Mozart, 2 pf [arr. orch work], 1914, R xiv
134
Variations and Fugue on a Theme of G.P. Telemann, 1914, R xi
143
Träume am Kamin, 12 little pieces, 1915, R xi
—
Fughette über das Deutschlandlied, 1916, R xii
Organ:
7
3 Organ Pieces, 1892, R xv
16
Suite ‘Den Manen J.S. Bachs’, e, 1894–5, R xv
27
Chorale Fantasia ‘Ein' feste Burg ist unser Gott’, 1898, R xv
29
Fantasia and Fugue, c, 1898, R xv
30
Chorale Fantasia ‘Freu' dich sehr, o meine Seele’, 1898, R xv
33
Sonata no.1, f , 1899, R xv
40
Chorale Fantasias ‘Wie schön leucht't uns der Morgenstern’, ‘Straf' mich nicht in deinem Zorn’, 1899, R xv
46
Fantasia and Fugue on B–A–C–H, 1900, R xv
47
6 Trios, 1900, R xv
52
Chorale Fantasias ‘Alle Menschen müssen sterben’, ‘Wachet auf, ruft uns die Stimme’, ‘Hallejula! Gott zu loben, bleibe meine Seelenfreud’, 1900, R xv
56
5 Easy Preludes and Fugues, 1904, R xvi
57
Symphonic Fantasia and Fugue, 1901, R xvi
59
12 Pieces, 1901, R xvi
60
Sonata no.2, d, 1901, R xvi
63
Monologe, 12 pieces, 1901–2, R xvi
65
12 Pieces, 1902, R xvi
67
52 Easy Chorale Preludes, 1902, R xvii
69
10 Pieces, 1903, R xvii
—
Schule des Triospiels [arr. Bach: 2-part inventions], 1903, collab. K. Straube
73
Variations and Fugue on an Original Theme, f , 1903, R xvii
79b
13 Chorale Preludes, 1901–3, R xvii
80
12 Pieces, 1904, R xvii
85
4 Preludes and Fugues, c, G, F, e, 1904, R xvii
92
Suite, g, 1905, R xviii
127
Introduction, Passacaglia and Fugue, e, 1913, R xviii
129
9 Pieces, 1913, R xviii
135a
30 Little Chorale Preludes, 1914, R xviii
135b
Fantasia and Fugue, d, 1916, R xviii
145
7 Organ Pieces, 1915–16, R xviii
Several small pieces, 1893–1906, R xviii
Principal publishers: Augener, Bote & Bock, Breitkopf & Härtel, Junne, Kahnt, Lauterbach & Kuhn, Leuckart, Peters, Schott, Simrock, Tischer & Jagenberg, Universal
Edicions i arranjaments:(selective list)
Orch:
H. Wolf: Italienische Serenade, small orch (Leipzig, 1903);
J.S. Bach: Vn Concs., a. E, 1911;
G.F. Handel: Conc. grosso in B (Leipzig, 1912);
A. Corelli: La folia (Brussels, 1914);
J.S. Bach: Brandenburg Conc. no.5, Kbd Conc., d, 2 Kbd Concs., C, c, 1915:
J.S. Bach: O Mensch, bewein' dein' Sünde gross, str (Leipzig, 1915);
J.S. Bach: Suites nos.1–3, 1915–16;
J.S. Bach: Suite, g [arr. Kbd Partitas and English Suites] (Leipzig, 1916);
J.S. Bach: Triple Conc., a, 1916
Chbr:
J.S. Bach: Violin-Sonate, f (Leipzig, 1915);
J.S. Bach: Violin-Sonate, A (Berlin and Leipzig, 1922)
Pf:
E. d'Albert: Ouvertüre Esther, op.8, duet (Berlin, 1895);
J.S. Bach: Orgel-Werke (London, 1895);
J.S. Bach: Orgel-Werke, duet (London, 1895–6);
F. Chopin: 5 Spezialstudien (Munich and Leipzig, 1899);
R. Strauss: Auzgewählte Lieder (Munich and Leipzig, 1899);
J.S. Bach: 13 Choralvorspiele (Munich and Leipzig, 1900);
H. Wolf: Penthesilea, duet (Leipzig, 1903);
H. Wolf: Italienische Serenade, duet (Leipzig, 1904);
J.S. Bach: Brandenburg Concs. nos.1–6, duet (Leipzig, 1905–6);
H. Wolf: 12 Mörike-Lieder (Leipzig, 1905);
J.S. Bach: Orchester-Suiten 1–4, duet (Leipzig, 1907);
C.P.E. Bach: 4 Symphonien, duet (Leipzig, 1910);
A. Jensen: 3 Lieder in Jensen-Album (Leipzig, 1910);
R. Wagner: Auserlesene Stücke aus Opern, 2 pf (Leipzig, 1914);
J. Brahms: 5 langsame Sätze aus den Sinfonien (Berlin and Leipzig, 1916);
J.S. Bach: 3 Choralvorspiele (Munich and Leipzig, 1943)
Choral:
9 ausgewählte Volkslieder, male vv (Munich and Leipzig, 1899);
6 Madrigalen (Leipzig and Zürich, 1900);
12 Madrigalen, male vv (Leipzig and Zürich, 1900);
H. Wolf: Christnacht (Leipzig, 1903);
H. Wolf: 6 geistliche Lieder, male vv (Leipzig, 1903);
numerous unpubd arrs.
Solo vocal with orch:
H. Wolf: 14 geistliche Lieder (Leipzig, 1908);
7 Lieder [Brahms, Grieg and Wolf] (Leipzig, 1914);
J. Brahms: 6 Lieder (Leipzig, 1914–15);
F. Schubert: 8 Lieder (Leipzig, 1914);
R. Schumann: 5 Lieder, 1916;
F. Schubert: 7 Lieder (Vienna, 1926)
Literatura:‘
Analyse des Streichquartetts d-moll op.74’, Die Musik, iii (1903–4), 244
Beiträge zur Modulationslehre (Leipzig,1903, 24/1952)
‘
Hugo Wolfs künstlerischer Nachlass’, Süddeutsche Monatshefte, 1–6 (1904), 157–64
‘
Ich bitte um's Wort’, NZM, lxxi (1904), 20–21
‘
Mehr Licht’, NZM, lxxi (1904), 202–3
‘
Zum 1. April’, NZM, lxxi (1904), 274–5
‘
Degeneration und Regeneration in der Musik’, Neue Musikzeitung, xxix (1907–8), 49–51
‘
Musik und Fortschritt’, Leipziger Tageblatt (16 June 1907)
‘
Offener Brief’, Die Musik, vii/1 (1907–8), 10–14
‘
Felix Mendelssohn Bartholdys “Lieder ohne Worte”’, Leipziger illustrierte Zeitung (28 Jan 1909)
ed. E. von Hase-Koehler:
Briefe eines deutschen Meisters (Leipzig, 1928, 2/1938)
ed. H. and E.H.Mueller von Asow:
Briefwechsel mit Herzog Georg II. von Sachsen-Meiningen (Weimar, 1949)
ed. O. Schreiber:
Briefe zwischen der Arbeit (Bonn, 1956/R)